Techniek en technologie komen tot leven in het onderwijs dankzij het Maakboek, een uniek portfolio dat leerlingen inspireert om zelf aan de slag te gaan. Thijs van der Kaaij, expert in onderwijsinnovatie en oprichter van STEAMlabs, deelt hoe hij scholen helpt met hands-on techniekonderwijs. In dit interview vertelt hij over zijn passie voor maken, het succes van het Maakboek en de impact op leerlingen en leerkrachten.

Wie is Thijs van der Kaaij?

"Mijn naam is Thijs van der Kaaij. Na jarenlange ervaring in het basisonderwijs en bij educatieve uitgeverij Malmberg, heb ik me gespecialiseerd in onderwijs in techniek en technologie. Ik merkte dat kinderen het makkelijkst leren als ze actief betrokken zijn bij het maken van iets dat voor hen persoonlijk betekenis heeft. Daarom wil ik hen graag de mogelijkheid bieden om dat te doen. De afgelopen vijf jaar help ik vanuit STEAMlabs scholen en organisaties door heel Nederland met hun Maakonderwijs. Als inwoner van Súdwest-Fryslân kan ik de scholen die zijn aangesloten bij Technolab wat extra ondersteuning geven. Laten we het een beetje ‘thuisvoordeel’ noemen."

Het ontstaan van het Maakboek

"Toen ik scholen bezocht, hoorde ik vaak dezelfde vragen en zorgen terugkomen:

• We hebben geen tijd voor een extra vak; het rooster zit al vol.
• We hebben niet genoeg kennis over technische onderwerpen.
• We missen overzicht van wat kinderen zouden moeten kennen en kunnen.
• We hebben geen manier om bij te houden wat ze al kennen en kunnen.
• Het voelt allemaal wat ‘hap-snap’, en materialen die we hebben liggen, worden onvoldoende gebruikt.

Dat was voor mij het startpunt om Maakboek te ontwikkelen."

Wat is het Maakboek?

Maakboek is een portfolio waarmee leerlingen zelfstandig kunnen werken. Het bevat alle SLO-doelen voor groep 7/8 rondom natuurkundige verschijnselen, techniek en technologie, aangevuld met digitale vaardigheden. Op iedere bladzijde staat de benodigde basiskennis en via Maakboek.nl kunnen leerlingen en leerkrachten gemakkelijk Nederlandstalige uitlegfilmpjes vinden van onder andere Het Klokhuis, School TV en Quest Junior. Met een druk op het juiste nummer komen ze bij het meest geschikte materiaal.

De routekaart in het Maakboek functioneert als leerlingvolgsysteem en beloningssysteem. Wanneer leerlingen een doel hebben behaald, krijgen ze een bijbehorende sticker van hun leerkracht of begeleider. "Zo hebben we kennis, inzicht en overzicht gecreëerd," legt Thijs uit. "De activiteiten zijn niet talig en er is geen handleiding; het gaat echt om leren door te doen. Wat leerlingen maken en leren, krijgt een plek in hun Maakboek."

Reacties van leerlingen en leerkrachten

"Kinderen vinden het geweldig om te prutsen en dingen uit te proberen. Soms zijn ze zo gewend aan ‘lesjes maken’ en ‘werkbladen invullen’ dat ze even moeten wennen aan de vrijheid. Dat geldt trouwens ook voor sommige leerkrachten. Maar zodra de knop omgaat en ze beseffen dat onderzoek niet draait om ‘goed’ of ‘fout’, wordt het pas echt leuk.

Een mooi voorbeeld is het maken van een elektromagneet. Ik vind het geweldig om te zien hoe leerlingen daarna verder experimenteren: Hoe kunnen we de magneet sterker maken? Hoe maken we er een spel mee? Zulke vragen kunnen ook door de leerkracht gesteld worden, zonder dat hij of zij het antwoord al weet. Laat de leerlingen maar op zoek gaan naar een oplossing!"

Een ‘maker’ in hart en nieren

Op de website van STEAMlabs noemt Thijs zichzelf een echte maker: van metselen en lassen tot grafisch ontwerp en ijs maken. Hoe zien we dat terug in Maakboek? "Haha, ijs maken is nog geen uitgewerkte activiteit, maar er is ruimte voor eigen workshops en activiteiten. Zo kunnen ook de uitstekende workshops van Technolab een plek krijgen in het Maakboek. Bij het schrijven van Maakboek is mijn achtergrond als maker zeker van belang. Je moet een goed beeld hebben van de mogelijkheden van de materialen en dat kunnen vertalen naar wat leerlingen en leerkrachten in een schoolsituatie aankunnen."

Toekomstplannen

"Op dit moment werk ik aan Maakboek 8+, voor leerlingen van groep 5/6. Dat moet in de loop van dit schooljaar af zijn. Daarnaast is er veel vraag vanuit het voortgezet onderwijs. Daar zijn al vergevorderde ideeën voor, maar helaas kan ik niet alles tegelijk. Het mooie van Maakboek is dat we telkens een update kunnen maken. In de tweede druk hebben we AI en machine learning toegevoegd. Komend jaar verschijnt de derde druk, zodat de inhoud relevant en actueel blijft."

Het belang van Maakonderwijs

"Een vraag die ik vaak krijg is: wat hebben leerlingen aan maak- en onderzoeksvaardigheden? Mijn antwoord is simpel: de uitdagingen van de toekomst staan niet in de lesboeken van nu. Denk aan klimaataanpassingen, energietransitie, demografische krimp, schaarste van grondstoffen, de invloed van big tech en AI. Daarom is het cruciaal dat kinderen onderzoekend, flexibel en creatief blijven. Ze moeten begrijpen hoe technologie wordt gemaakt en werkt. Maakboek en Technolab Súdwest-Fryslân kunnen daar een belangrijke bijdrage aan leveren."